Kunst - Negentiende Eeuw(1800-1900)
Verslag 8e hoorcollege - semester 5
Inleiding
Zoals we in het eerste hoorcollege hebben gezien is de periode van de Romantiek een tijdperk van veel veranderingen. Ook de tweede helft van de 19e eeuw kenmerkt zich door veranderingen in stedenbouwkundig opzicht. Men grijpt terug op het verleden en gaat oude stijlen (romaans, gotiek, renaissancistisch en classicistisch) combineren met nieuw materialen als (smeed- en gietijzer) in een eclectische bouwstijl. Ook de ontwikkelingen van de schilderkunst komen in een stroomversnelling. De oude voorgeschreven regels van de Academie komen onder druk te staan. Een nieuwe generatie kunstenaars gaat niet langer alleen werken in het atelier, maar gaan ook naar buiten op en plain air te schilderen. Ook hier helpen technische vernieuwingen de ontwikkelingen in de schilderkunst verder.
Stedelijke architectuur in Wenen
Wenen Ringstraße
Wenen wordt heringericht tot een 19e eeuwse stad. Wiener Ringstraße (5,3 km) aangelegd tussen 1857 en 1865. Na de eerste Turkse belegering 1529 wordt de binnenstad ommuurd met sterk fortificaties. Daarom heen een onbebouwd stuk terrein (Glacis), zodat legers van de vijand (Turken beheersten Hongarije tot aan Boedapest) bijtijds gezien werden. Terrein tussen 1588 en 1683 uitgebreid van 95m tot 450m. Gebouwen en wijngaarden afgebroken en geëgaliseerd. Buiten de glacis kleine dorpjes Wenen groeit enorm in de 18e en 19e eeuw. Na 1683 - 2e beleg van Wenen - Turken definitief verdreven uit Hongarije. In de 18e eeuw is de glacis een parkachtig terrein. Begin 19e eeuw plannen om de glacis te veranderen in een brede boulevard met daarlangs representatieve gebouwen. De Ringstraße is over de hele lengte beplant met bomen.
|
|
- Ringturm
- Urania
- Austrian Post Savings Bank
- former War Ministry
- MAK
- Vienna State Opera
- Hofburg/Neue Burg
- Kunsthistorisches Museum Vienna
- Natural History Museum
- Parliament
- City Hall
- Burgtheater
- former Stock Exchange
- University of Vienna
- Votive Church
|
Staatsopera
 |
| August Sickard von Sickardsburg en Eduard von der Nüll
Staatsoper 1860-69 Wenen
www.wien.info |
Het gebouw van de Staatsopera. Representatief gebouw. Bepalend voor de architectuur rond de ring. Lang gebouw in Renaissancistische stijl met veel ornamenten en veel decoratie. Dit is de tijd van het historisme: teruggrijpen op de klassieken en de gotiek.
In de tweede helft van de 19e eeuw zien we bij gebouwen nog meer dat wordt teruggrepen op neo-stijlen: neo-renaissancistisch, neo-barok, neo-romaans, etc.
De architectuur van gebouwen met combinaties van neo-stijlen noemen we eclectische bouwstijl.
Opening van de Staatsopera in 1869 met de première van Don Giovanni.
Op onderstaande gravure is de openingsvoorstelling te zien met links de keizerlijke loge.
Hofburgtheater
Oorspronkelijk maakte het theater deel uit van de Hofburg, het keizerlijk paleis. Rond 1880 wordt er een groter theater gebouwd bij het keizerlijk paleis als vervanging van de te klein geworden theaterzaal in het paleis. Het Hofburgtheater is een classicistisch gebouw met veel decoratie. De entree is net als in de Staatsopera voorzien van een monumentale trap.
Kunsthistorisches Museum
Het Kunsthistorisches Museum is gebouwd in 1871. De basis voor de kunstverzameling van het museum is door de Habsburgers gelegd. Samen met het Natuurhistorisches Museum ligt het tegenover de Hofburg. Ook hier een vestibule met een monumentale trap. Beide musea zijn grandioze bouwwerken. Voor een betere lichtval werden er lichtkoepels in het dak gebouwd. Dit is een voorbeeld van industriële vooruitgang.
 |
| Trappenhuis Kunsthistorische Museum
pinterest |
Naturhistorisches Museum
Het Naturhistorische Museum is identiek aan het Kunsthistorisches Museum. Ze staan aan de Ringstraße tegenover elkaar gescheiden door een park. De presentatie van de collectie doet sterk denken aan het Teylers Museum in Haarlem.
 |
| Zaal met vitrinekasten
Naturhistorisches Museum Wenen
pinterest |
Museum für angewandte Kunst
Gesticht in 1877. Bouwstijl: Renaissance paleis. Dit museum is vanuit de handel en industrie ontwikkeld. Overzicht van welke kunstnijverheid in de loop van de eeuwen is ontwikkeld. Volgen van de ontwikkeling van de stijlen. Het museum heeft een collectie van gebruiksvoorwerpen uit alle eeuwen.
Op de gevel staan symbolisch de allegorische uitbeeldingen van de kunstnijverheidsstijlen als fresco's van klassieke godinnen: architectuur, beeldhouwkunst, smeedwerkkunst, goudsmeedkunst, keramische kunst en schilderkunst.
Alles wat in de loop van de tijd in gemaakt kon een voorbeeld zijn voor 19e eeuwse kunstnijverheidsindustrie. Ook in Engeland en Frankrijk vinden we soortgelijke musea.
 |
| Interieur als een Italiaanse Renaissancistisch paleis
pinterest |
Palais Württemberg
Aan de Ringstraße werden ook woonpaleizen gebouwd. In Neo-Renaissancistische stijl liet hertog Philippe von Württemberg bouwen. De hertog had een voorliefde voor Italië en liet het interieur decoreren met Italiaanse marmer. In 1871 verkocht de hertog zijn paleis, omdat tegenover zijn woning het Wiener Muziekverein een gebouw neerzette.
Het is nu een chique hotel: Hotel Imperial en voorzien van een extra verdieping.
 |
| Arnold Zenetti en Heinrich Adam
Palais Württemberg (Hotel Imperial)
1862-65 Wenen
upload.wikimedia.org |
Palais Ephrussi
Palais Ephrussi van een rijke bankiersfamilie. Joodse familie uit Odessa die in de graanhandel rijk was geworden. Zijn twee huizen met één gevel. Deze bouwwijze werd veel toegepast bij handelshuizen. Op de benedenverdieping kantoren en winkels, op de beletage was het woonhuis. Daarboven appartementen die werden verkocht of verhuurd. Op de bovenste verdieping is een rijke gedecoreerde balzaal.
De geschiedenis van de Ephrussi familie wordt beschreven door E.de Waal in
De Haas met de Amberkleurige Ogen.
Rathaus
Met groei van de stad Wenen moest er ook een representatief raadhuis worden gebouwd. Dit is in late gotiek stijl uitgevoerd en doet denken aan o.a. het raadhuis van Brussel, of Antwerpen.
Votivkerk
Deze was al in aanbouw bij het begin van de aanleg van de Ringstraße. Het was een gebaar van dankbaarheid voor het mislukken van de aanslag op Franz-Joseph. Ook hier zien we als bouwstijl neo-gotiek in navolging van de Franse gotische kathedralen.
Parlementsgebouw
De bouwstijl van het Oostenrijkse parlementsgebouw doet sterk denken aan een Griekse tempel. Griekenland werd gezien als bakermat voor de democratie. Als voorbeeld gold het Zapeion dat in 1869 was gebouwd voor de Olympische Spelen.
Vernieuwende architectuur in Engeland
Engeland stond open voor vernieuwende architectuur die vooral door prins-consort Albert werd ondersteund. Men wilde nieuwe gebouwen ontwerpen zonder verleden en zonder historie.
Joseph Paxton was een innovatief tuinman die o.a. bananen en de Victoria Regia wilde kweken. Deze tropische planten maakten dat hij verschillende tuinkassen ontwierp. Hoogtepunt van deze innovatie op tuinarchitectuur was de Great Conservatory of The Stove, omdat de kas werd verwarmd door kachels. Na de Eerste Wereldoorlog is de kas afgebroken.
De kas is 19m hoog gemaakt met gietijzeren kolommen en gebogen hol houtwerk dat met ijzerdraad op spanning werd gehouden. Paxton had zijn idee opgedaan bij de nervatuur van de bladeren van de Victoria Regia. Een andere nieuwigheid was het gebruik van gebogen en plat glas.
Identiek van opzet is het Palmhouse dat in 1844 in Kew Gardens werd opgezet. Dit was het eerste object waarbij op grote schaal gebruik werd gemaakt van smeedijzer.
In Engeland werd het plan opgevat om een tentoonstelling te organiseren waar alle industriële producten van alle volkeren te zien zouden zijn. De tentoonstelling zou worden gehouden in Hyde Park. De bedoeling was om snel een grote tentoonstellingsruimte op te trekken, die naderhand weer snel kon worden afgebroken. Joseph Paxton werd gevraagd om met een ontwerp te komen. Zijn plan was goedkoop. Het werd vergeleken met een kathedraal en een tuinkas en kreeg de bijnaam: Crystal Palace. Na de tentoonstelling heeft men Crystal Palace opnieuw opgetrokken aan de andere kant van de Theems. In 1936 werd het door brand verwoest.
De koepel middenvoor is gebaseerd op de Victoria Regia. Voor de bouw was er protest van de inwoners van Londen die vreesden dat de oude bomen in Hyde Park zouden worden gekapt. Bij de bouw is er echter voor gezorgd dat de bomen in het interieur van de tentoonstellingsruimte werden opgenomen. Crystal Palace kan worden gezien als een voorloper van de latere Wereldtentoonstellingen.
Met name bij stationsgebouwen kon worden voldaan aan het bouwen zonder verleden en traditie. Dit is duidelijk te zien bij het Victoria Station in Londen. De voorgevel is een heel traditioneel gebouw, maar de overkapping van de sporen is een moderne constructie met smeed- en gietijzer.
Negentiende eeuwse architectuur in Italië
De 'tuinkas'architectuur vindt ook zijn weg in Europa met name voor de bouw van overdekte winkelgalerijen. Ook hier weer ontwerpen en bouwen met nieuwe materialen en zonder te kijken naar traditionele ontwerpen voor het interieur.
In Italië werd de binnenzijde verfraaid met fresco en marmer.
 |
| Giuseppe Mengoni
Galleria Vittorio Emanuele
binnenzijde
1861 (bouw 1865-77) Milaan
upload.wikimedia.org |
Negentiende eeuwse architectuur in Parijs
Ook in Parijs wordt een project voor een winkelgalerij opgezet. Au Bon Marché was het eerste warenhuis. Het gebouw oogt aan de buitenzijde traditioneel maar inwendig is het gebouw opgehangen aan een skelet van gietijzer.
In 1889 werd op het Champs de Mars in Parijs de Wereldtentoonstelling opgebouwd. De Eiffeltoren die diende als entree was onderwerp van gesprek en door Parijzenaars erg controversieel gezien.
Na de tentoonstelling bleef de Eiffeltoren staan en is nu het beeldbepalend imago van Parijs.
Om alle nieuwe machinerieën te kunnen tonen werd een gigantische gietijzeren hal 'De Machinehal' gebouwd waar bezoekers de machines in werking konden zien.
De onderdelen en de versieringen van de Eiffeltoren zijn een eindeloze herhaling van ijzeren vormen. Deze werden in de fabrieken gegoten en konden snel in elkaar worden gezet.
Negentiende eeuwse architectuur in Nederland
In de 19e eeuw werden oudheden en vernieuwing samengebracht in de architectuur. Bij restauratie van gebouwen werden neo-stijlen toegepast. Ook het Rijksmuseum is zo'n eclectisch gebouw. Op de gevel zijn tegeltableaus aangebracht die de geschiedenis van de Republiek en de Nederlanden vertellen. Het ontwerp is gebaseerd op het Paleis op de Dam. Cuypers die ook veel katholieke kerken in Nederland had gebouwd kreeg met zijn ontwerp veel kritiek. Het was net een kathedraal.
Met de recente grote restauratie zijn de oorspronkelijk wandschilderingen van Georg Sturm in de voorhal weer in ere hersteld. Ze vertellen onze vaderlandse geschiedenis. In de friezen worden de werken van barmhartigheid uitgebeeld.
 |
| Georg Sturm
Willibrord preekt het christendom aan de Friezen
1882-85 Rijksmuseum.
upload.wikimedia.org |
Cuypers heeft modern materialen gebruikt wat vooral goed te zien is in de bibliotheek waar hij als overkapping een glazen constructie aanbracht. Daarnaast is de hele bibliotheek ontworpen met zuiltjes en balustrades van gietijzer. Het geheel moest uitdrukking geven aan de ambachtslieden en laten zien hoe het oude ambacht samenkwam met de nieuwe industriële verworvenheden.
Deze gevel in Jugend Still is geheel van glas met giet- en smeedijzeren omlijsting en decoratie.
 |
| Jan Willem Bosboom
Winkelpand Denneweg 56 1898 Den Haag
www.d-vorm.nl |
Ontwikkelingen in de schilderkunst in de 2e helft van de 19e eeuw
Dit enorme schilderij (772 cm) is een typisch voorbeeld van de schilderkunst van de 19e eeuwse schilderkunst rond 1850. Thomas Couture was een zeer ambitieus kunstenaar en met dit schilderij bereikte hij in ieder geval dat zijn naam werd gevestigd.
We zien een binnenplaats met zuilen. Dat is een referentie naar de glorieuze tijd van de oudheid, maar voor de zuilen is een groep gasten aanwezig die liederlijk gedrag vertonen. Links en rechts staan een aantal omstanders die geen deel hebben aan wat er in het center van het schilderij gebeurd. Het is een historiestuk en het vertelt de toeschouwer een verhaal. Dit soort schilderijen stond vanaf begin tot ruim tweede helft van 19e eeuw hoog aangeschreven.
Het is ook een politiek geladen schilderij. Het Franse koningshuis was terug en het parlement en de regering stelden eigenlijk niets voor. De koning bepaalde het beleid. Ook in de kunst. Het Neo-Classicisme is de officiële staatskunst. Dit is te danken aan de Académie Française die door Lodewijk XIV in het leven was geroepen. Oorspronkelijk was dit instituut opgericht als discussiegroep over de kunst. De leden van de Académie baseerden zich op de argumenten van de academie van Plato. Van discussieforum werd de Académie een opleidingsinstituur voor kunstenaars, vooral na het wegvallen van het koningshuis.
Zo rond 1850 komt de invloed van de Académie onder druk te staan. Parijs is rond die tijd de artistieke hoofdstad van de wereld. Kunst speelt een hele grote rol, met name tijdens de jaarlijkse Salon, waar een jury ingezonden schilderstukken beoordeelt op basis van de tradities van de Académie. Als de kunstschilder van de gestelde regels afwijkt, loopt hij het risico dat zijn werk wordt afgekeurd en geen plaats krijgt op de Salon. Een werk op de Salon tentoon mogen stellen houdt voor de kunstschilder erkenning in.
Voor de Salon van 1825 stuurt John Constable zijn werk
De Hooiwagen in. We zien een gecomponeerd landschap. Een hooiwagen - midden op het schilderij - steekt bij een doorwaadbare plaats een rivier over. De blk van de toeschouwer wordt van de hooiwagen naar het huis links getrokken, langs de boomgroep en de rivier naar het wijdse landschap op de achtergrond. De horizon is lager dan het midden gekozen, waardoor er ruimte is voor grootse luchtpartijen. Dit is een compositie in de traditie van de 17e eeuw. Hobbema, Ruysdael en andere Hollandse landschapschilders waren in Engeland bekend en geliefd. Het Hollandse landschap maakte een realistische indruk, zo ook bij dit schilderij. In de 19e eeuw gaat het Engelse landschap echter verloren door de industrialisatie.
Charles-François Daubigny is de grondlegger van de School van Barbizon. Dit was een groep schilders die in de buurt van Parijs bij Fontainebleau naar buiten trokken. Zij gingen de natuur bestuderen en schetsen maken die later in het atelier werden uitgewerkt.
Ook dit schilderij is gecomponeerd op basis van dergelijke schetsen en voorstudies. We zien een groepje werkers die het graan aan het oogsten zijn. Op de voorgrond zijn arbeiders het graan aan het maaien, meer op de achtergrond zien we anderen het gemaaide graan bij elkaar binden en op een wagen laden. Toch is het een heel ander schilderij dan dat van John Constable. Het licht van de zon en de kleur van de wolkenlucht is veel meer in overeenstemming met de kleuren die voor het koren en het landschap zijn gebruikt. Het is veel natuurgetrouwer, maar paste niet in de traditie van de Académie. Schilders die tot de School van Barbizon behoorden werden dan ook maar zeer weinig toegelaten tot de Salon.
Schilderen in de open lucht 'en plein air' nam een grote vlucht door de uitvinding van de verftube. Niet langer was de kunstenaar gebonden aan zijn atelier voor het maken van zijn verf. Hij kon met zijn ezel, penselen, palet en verf naar buiten en een plek zoeken met een mooi onderwerp. Dit stelde hem in staat zo realistisch mogelijk de natuur af te beelden.
Dit schilderij is niet echt een belangrijk onderwerp, maar het worden wel de onderwerpen voor de toekomst. Het schilderij is voor een groot deel buiten opgezet en wordt in het atelier zo afgewerkt dat de natuurlijk uitstraling werd behouden.
 |
| Théodore Rousseau
studie van rotsen en bomen 1829
Musée des beaux-arts de Strasbourg
upload.wikimedia.org |
Corot kreeg van de eigenaar van een fabriek de opdracht om het uitzicht vanuit het raam van zijn kantoor te schilderen. De voorgrond het pad met mensen en de begroeiing is in het atelier geschilderd. Het huis links trekt het oog van de toeschouwer naar de westgevel van de kathedraal in de verte. De bomen en de wolkenlucht is buiten geschilderd. Met name de wolkenluchten worden bij de schilders die buiten schilderen realistischer.
 |
| Camille Corot
gezicht op de kathedraal van Soissons 1833
Museum Kröller-Müller Otterlo
krollermuller.nl |
Millet is eveneens geïnteresseerd in de natuur, maar vooral in de mensen die in de natuur op het land aan het werk zijn en daar hun leven leiden. Hij wil met zijn schilderijen het werken van de boeren verheffen. Invloed van Bijbelse verhalen laten zich gelden. Deze zaaier is geschilderd als monumentaal beeldhouwwerk. De indruk doet sculpturaal aan.
Ook
De arenleesters vindt zijn oorsprong in het verhaal uit het Bijbelboek Ruth. We zien drie vrouwen de aren oprapen die tijdens de oogst op de grond gevallen zijn. Millet beeldde de drie vrouwen uit met ieder een eigen beweging die typerend is voor het arenlezen: bukken en zoeken naar de aren, oprapen en rechtop gaan staan om de aar in de meegenomen doek te doen. Meestal deden vrouwen en kinderen uit de laagste bevolkingsgroepen dit werk. Het was zwaar werk. Millet geeft de vrouwen weer met waardigheid en grandeur. In het avondlicht zien we dat hun kleren eenvoudig van snit zijn maar wel netjes. De ondergaande zon verdiept de kleuren. De drie figuren horen bij het landschap. Hun houdingen hebben geen contact met de lucht erboven. De vrouwen met hun onduidelijke gezichten symboliseren de verpaupering van de boeren.
Tegen de horizon staat de hoog opgetaste wagen met de rijke oogst. Knechten zijn bezig de laatste schoven van die dag op te laden. Rechts houdt de rijke eigenaar te paard toezicht op de oogst.
De achtergrond en de lucht zijn in een andere stijl geschilderd dan de drie vrouwen. Hij suggereert de enorme scheidingslijn tussen de arme landarbeiders en de rijke bovenklasse van boeren/eigenaars
Het schilderij werd op de Salon van 1857 zeer negatief ontvangen. De burgerij zag niets in het verheerlijken van de boerenstand en was ongerust over de opkomst van socialistisch ideeën.
De schilders die zich waagden aan de verheven afbeelding van het alledaagse werden op de Salon druk besproken. Daar immers kwam de gegoede burgerij massaal bij elkaar.
Het schilderij
Olympia van Edouard Manet verwekte op de Salon van 1865 een schandaal. Iedereen sprak erover. De schilder beeldt hier geen godin uit (Venus) maar een prostituee. De naakte vrouw krijgt een boeket van een van haar minnaars. Ze kijkt ons rechtstreeks aan, haar houding op de ligbank doet denken aan Titiaans
Venus van Urbino uit de 16e eeuw. Titaans Venus is echter veel meer een godin. De bezoekers van de Salon vonden het schilderij vulgair. Ook de losse manier van schilderen vonden geen waardering.
Al eerder in 1863 choqueerde Manet het Salon publiek met zijn schilderij
Le déjeuner sur l'herbe. Het lijkt de afbeelding van een idyllisch weekend uitje van een naakte dame met twee geklede heren. Dit schilderij werd ronduit immoreel gevonden. Het is een erotisch getint tafereel. Maar net als
Olympia is ook dit schilderij geënt op de klassieke wereld.
In de 16e eeuw maakt Marcatonio Raimondi een gravure naar een tekening van Rafaël
Het oordeel van Paris. Rechtsonder in de gravure zien we twee riviergoden met een godin zitten in dezelfde houding als op het schilderij van Manet. We kunnen zelfs nog verder terug in de tijd. Op een Romeinse sarcofaag in de Villa Medici staan dezelfde riviergoden waarop Rafaël zijn schets mogelijk baseerde.
Le déjeuner sur l'herbe werd geweigerd door de jury van de Salon. Er ontstaat onder jonge kunstenaars een tegenbeweging die uitmondt in een alternatieve Salon: De Salon des Réfugées.
Deze min of meer afgedwongen alternatieve salon liet steeds meer zien dat de burgermaatschappij belangrijker werd. Kunst werd niet langer gedomineerd door de adel en de geestelijkheid.
Het onderwerp heeft ook in de 20e eeuw nog op veel publiciteit kunnen rekenen. Zo produceerde de Britse popgroep Bow wow wow in 1982 een platenhoes waarop de bandleden gefotografeerd zijn in de houdingen op Manet's schilderij. De plaat werd door sommige verkopers geboycot wat resulteerde in een stijgende verkoop.
Ook regisseur Lindsay Anderson gebruikte o.a. Manets compositie in de korte film
The White Bus (1967)
 |
| Scène uit de film The White Bus (1967)
regisseur Lindsay Anderson
pinterest |
Monets schilderij Impressie, zonsopgang werd geëxposeerd bij een kunsthandelaar. Dit schilderij tekent het begin van een nieuwe stroming die in het begin veel weerstand ondervond. Zo noemde een journalist die dit schilderij recenseerde deze groep schilders neerbuigen: impressionisten. Daarmee legde hij de naam voor de nieuwe stroming vast: Impressionisme.
Door het schilderen in de buitenlucht werden de schilders zich bewust van het veranderende licht gedurende de dag. Steeds veranderde het licht onder invloed van zon en wolken. Dat wisselende beeld intrigeerde de impressionisten.
In dit schilderij van Renoir worden de personen beschenen door de zon die tussen de bladeren van de bomen op de kleding zonnevlekjes maakt.
Voor de impressionisten werd het belangrijk om het moment te pakken op het ogenblik dat het er is. Impressionisten schilderen buiten met grote snelheid om het moment vast te leggen. In het atelier wordt het verder uitgewerkt. De manier van schilderen heeft een losse toets.
De kleuren van Monets
Coquelicots (De papavers) laat de kleuren in volle glorie zien. De rode papavers zijn als vlekken snel impressionistisch geschilderd. De vrouw met het kind is de echtgenote van Monet. Beide figuren staan nog een keer op het schilderij links op het hoge wandelpad.
In de jaren 70 van de 19e eeuw leefde de impressionisten in armoede. Vaak moesten ze hun materialen op de pof kopen en konden ze hun rekeningen pas betalen als ze het geluk hadden gehad om een schilderij te verkopen. Tien jaar later was de situatie aanzienlijk verbeterd. Veel schilders uit de jaren 80 waren gevierde kunstenaars waarvan de schilderijen volop werden verzameld.
De nieuwe stroming verspreidde zich naar andere landen waar andere weersomstandigheden hele andere taferelen opleverden. De schilders van de Haagse school werkten impressionistisch.
Jacob Maris maakt in het schilderij
De Bomschuit op het strand gebruik van verschillende grijstinten waardoor het rood-bruin van de zeilen prachtig uit komt.
Ook de schilders van de Haagse school trokken erop uit en schilderden veel verschillende landschappen onder verschillend licht en weer. De impressionistisch stijl zorgde voor een natuurlijke diepte. Hier komt het 17e eeuws realisme samen met de echte natuur.
Claude Monet huurde zelfs een huis in Givenchy, zodat hij altijd buitenshuis kon schilderen. Om te kunnen experimenteren met kleuren in de natuur legde hij een tuin aan.
Door extra grond aan te kopen kon Monet de tuin uitbreiden en een vijver met waterlelies laten aanleggen. Waterlelies werden het motief voor zijn verdere oeuvre.
In zijn schilderijen zien we dichte begroeiing met waterlelies of waterlandschappen met alleen maar waterlelies.
Op de benedenverdieping van de Orangerie in Parijs hangen acht enorme doeken met waterlelies. Monet heeft de doeken laten ophangen in twee ovale zalen die natuurlijk licht ontvangen van door een venster in het dak. De schilderijen zijn in van west naar oost opgehangen en volgen de baan van de zon. De ovalen zalen staan symbool voor oneindigheid, de schilderijen vormen de cyclus van het licht gedurende de dag.
Monet wilde dat bezoekers zichzelf zouden verliezen in zijn schilderijen en de buitenwereld zouden vergetenen. Die wens werd nog versterkt door het einde van de Eerste Wereldoorlog. Monet wilde schoonheid bieden aan verwonde en gewonde zielen.
In de eerste kamer hangen vier composities die de reflectie van de lucht en de begroeiing in het water laten zien gedurende de dag van morgen tot avond. In de twee zaal hangt een groep schilderijen met contrasten met een treurwilg langs de oever.
Monet heeft deze schilderijen cadeau gedaan aan de Franse staat.
Tot op hoge leeftijd is Monet de impressionistisch schilderstijl trouw gebleven. Ook toen zijn gezichtsvermogen sterk achteruit ging.
De blauwe regen geschilderd in 1920 is een feest van kleuren in verf. Het doet heel abstract aan.
Eind 19e eeuw heeft het impressionisme een eindstation bereikt. Schilders als Cézanne zien de wereld meer opgebouwd met volume. Wel hanteert hij een losse manier van schilderen, het felle kleurgebruik, maar er wordt meer gekeken naar de vorm.
Het landschap is zorgvuldig opgebouwd met warme kleuren op de voorgrond en koele kleuren die naar achteren wijken. Het schilderij heeft geen perspectief, maar dieptewerking wordt door kleurgebruik verkregen.
 |
| Paul Cézanne
la montagne Sainte Victoire 1888
Stedelijk Museum Amsterdam
www.stedelijk.nl |
Een andere versie met hetzelfde onderwerp is zelfs helemaal opgebouwd met blokjes, kleuren en lijnen die in elkaar overvloeien.
Ook de diepte van de menselijke ziel probeerde schilders uit te beelden. We zien een aantal Bretonse vrouwen in kerkbanken zitten luisteren naar de preek. Gauguin beeldt uit wat er in de geest van gebeurd. Het opgeroepen beeld van Jacob die met de engel vecht wordt van de vrouwen gescheiden door de schuine boomstam. Deze vorm was overgenomen van Japanse schilders onder invloed van het Japonisme. Met de uitbeelding van het innerlijke leven zijn we aangekomen in de periode van het Post-Impressionisme.
Belangstelling voor de wereld buiten de Europese cultuur groeide. Gauguin reisde af naar Polynesië om daar verlost van de drukte van Frankrijk te kunnen schilderen en genieten van het ongecompliceerde leven van de inlandse bevolking.
D'où Venons Nous / Que Sommes Nous / Où Allons Nous is een schilderij van bijna vier meter. Volgens Gauguin moet het schilderij van rechts naar links worden gelezen. Het bestaat uit drie figuurgroepen die de vragen van de titel illustreren.
De drie vrouwen met het kind representeren het begin van het leven.
De middelste groep symboliseert het dagelijks bestaan in de adolescentie
De laatste groep is laat een oude vrouw zien die op de dood wacht maar met tevreden terugblikt. Aan haar voeten zit een vreemde witte vogel die het futiele van de titel weergeeft. Het blauwe godsbeeld op de achtergrond representeert wat volgens Gauguin beschreven kan worden als "het hiernamaals".
Het schilderij benadrukt Gauguins enorme post-impressionistisch stijl. Het levendige gebruik van kleuren en dikke penseelstreken, terwijl het doel vooral gericht is op de emotionele en expressionistisch kracht. Deze stijl ontwikkelde zich in samenhang met andere avant-gardistische bewegingen in de 20e eeuw, waaronder het kubisme en het fauvisme. Hierover meer in de volgende collegereeks.
 |
| Paul Gauguin
waar komen wij vandaan, wie zijn wij,
waar gaan wij heen? 1897
Museum of Fine Arts Boston
1.bp.blogspot.com |
Vincent van Gogh is de bekendste Nederlandse post-impressionistisch schilder. In
De aardappeleters laat hij de menselijke geest zien met veel emotie. Zijn kleurgebruik is nog sterk beïnvloed door de schilders van de Haagse school. Interpretaties van schilderijen blijken overduidelijk uit de brieven die Vincent schreef aan zijn broer Theo.
In navolging van Millet schilderde Van Gogh eenzelfde figuur die op het land aan het werk is, maar Vincent gaf met zijn kleurgebruik een eigen emotionele lading aan het schilderij. Vooral het enorme geel van de zon overheerst het schilderij en geeft uitdrukking aan de emotie en de zwaarte van het werk op het land.
 |
| Vincent van Gogh
de zaaier naar Millet 1890
Museum Kröller-Müller Otterlo
historiek.net |
Kort voor zijn dood schilderde Van Gogh het gotische dorpskerkje van Auvers sur Oise. In dit dorp ligt Vincent van Gogh samen met zijn broer Theodore begraven.
De schilderkunst van de 19e eeuw kan worden omschreven als een periode van allerlei experimenten, maar aan het einde van de eeuw ontstaat met het post-impressionisme toch weer de verdieping. Het post-impressionisme zal schilders in de 20e eeuw verder beïnvloeden.
