In het eerste college muziek hebben we het gehad over het isometrisch motet: verschillende melodieën met wisselende ritmes die soms samenvallen en soms niet. 

Na 1400 verdwijnt langzamerhand het gebruik van isometrie in de muziek. Er volgt een muzikale omslag die het begin van de Renaissance inluidt. De muziek wordt meer een eenheid, meer homogeen. 

De muzikale Renaissance wordt gewoonlijk onderverdeeld in vijf periodes

• periode 1 - (1420-1460) vertegenwoordigers: John Dunstable en Guillaume Dufay
• periode 2 - (1460-1490) vertegenwoordiger: Johannes Ockeghem
• periode 3 - (1490-1520) vertegenwoordigers: Jacob Obrecht en Josquin des Prez
• periode 4 - (1520-1560) vertegenwoordiger: Nicolaas Gombert
• periode 5 - (1560-1600) vertegenwoordigers: Clément Janequin en Giovanni Pierluigi da Palestrina

Speciosa facta es
et suavis in delitiis virginitatis
sancta Dei genitrix
quam videntes filiae Syon vernantem

in floribus rosarum
et liliis convalium.
Beatissimam praedicaverunt
et regine laudaverunt eam.

Vergelijken we Speciosa facta es met Garrit Gallus van Philippe de Vitry dan vallen een duidelijk aantal verschillen op:

• het werk heeft meer eenheid; het is homogeen, terwijl Garrit Gallus een warrelende hoop melodieën, ritmes en klanken heeft. 
• de omvang van de stemmen zitten allemaal in hetzelfde register; bij Garrit Gallus waren hele hoge bovenstemmen te horen. 
• de 3 stemmen zingen dezelfde tekst. In het werk van De Vitry zingen de 3 stemmen ieder een eigen tekst. 
• het tempo van de 3 stemmen is gelijk. In Garrit Gallus komen versnellingen in de ritmes voor, waardoor het lijkt alsof de stemmen uit de pas lopen. 
• het werk heeft een aangename klank, het is in balans. 

Guillaume Dufay is de belangrijkste componist uit de Vroeg-Renaissance. Hij werkte aan het Franse hof  en voor de paus. Hij schreef wereldlijke muziek, maar ook geestelijke werken. 

We luisteren naar Nuper Rosarum Flores op blz 14 van de reader

Analyse: het is een vierstemmig werk: 2 stemmen beginnen en 2 stemmen vallen later in. Dit wisselt af, maar volgt niet de indeling van de tekst.
Kenmerken:

• iedere strofe heeft 7 regels
• iedere regel heeft 7 lettergrepen m.u.v. 6e regel - 8 lettergrepen
• 2 x 14 maten worden door de 2 bovenstemmen gezongen
• 2 x 14 matern worden door alle 4 de stemmen gezonden
• tekst wordt alleen gezongen door de bovenstemmen
• de onderstemmen zingen slechts enkele woorden. 
• niet altijd vallen de twee onderstemmen op dezelfde plaats in. Die verdeling is ongelijk, waardoor er in het werk een psychische versnelling ontstaan: wanneer zingen er weer 4 stemmen. 
• Hieronder een afbeelding van de bladmuziek van het werk. Links de partij van de bovenstemmen, rechts de onderstemmen. Wat opvalt is dat de partijen niet onder elkaar staan, dat komt pas na de Renaissance. Muziek is nog horizontaal denken. Met de overgang naar stemmen onder elkaar wordt dit verticaal denken. 
• Aanwijzingen voor de uitvoering werden onthouden en niet opgeschreven. De dirigent was meestal de componist in zijn functie als leider van de hofkapel of iemand die de componist persoonlijk kende.

Het werk is gecomponeerd voor een bijzondere gelegenheid: de inwijding van De Basilica di Santa Maria del Fiore in Florence op 26 maart 1436. Daarnaast was het werk ook een hommage aan Filippo Brunelleschi, de bouwer van de koepel van de basiliek. Dufay heeft dat tot uitdrukking gebracht door de 2 onderstemmen over elkaar heen te laten schuiven.
Brunelleschi bouwde de koepel als twee schillen die in elkaar passen. De kennis van koepelbouw was met de val van het Romeinse Rijk verloren gegaan. De romeinen hadden koepelbouw toegepast in het Pantheon. De herontdekking van het bouwen van bogen en koepel begon met de Romaanse bouwstijl, die eveneens van de romein was overgenomen. Om hoger te kunnen bouwen werd de spitsboog gebruikt in de gotische kathedralen.
Bij de bouw van de koepel van de Dom van Florence was de grootste moeilijkheid het plaatsen van de sluitstenen zonder dat deze vrij zwevende stenen naar beneden zouden vallen. Ook de romeinen kenden dit probleem, vandaar de oculus in het Pantheoen. Bij de bouw van de Dom van Florence is opgelost door op de oculus een lantaarn te plaatsen. Deze is 16 meter hoog geworden.

1460-1490  

Deze melodie werd door zo'n 30 componisten van deze periode verwerkt in missen. Vaak zit het liedje verstopt in de 2e onderstem, waardoor het lastig te horen is. 

Ockeghem gebruikt hetzelfde schema als in L'homme armé a-b-a in een langzamere melodie (zie afbeelding van de bladmuziek hierboven). Nog altijd wordt de onderstem langzaam gezongen, een nog niet volledig loslaten van het Gregoriaans. De 4 stemmen bij Ockeghem lopen door elkaar heen, terwijl Dufay afwisselend 2 en 4 stemmen gebruikt in zijn werken. 

JoannesTinctoris was een componist uit Vlaanderen die zich onder meer bezig heeft gehouden met het beschrijven van de problemen waar componisten tegen aan liepen. Hij heeft theoretische werken gepubliceerd over muziek, maar had nog geen benamingen voor de samenklank van 3 of meer tonen. Het gebruik van akkoorden behoort tot de moderne tijd. Er werd in de Middeleeuwen vaak naar de Harmonie der Sferen van de klassieke oudheid verwezen, maar de humanisten, waaronder Tinctoris, vonden dat mystieke onzin, De ideeën van de Harmonie der sferen, waarbij iedere planeet zijn eigen klank voortbracht is in de 6e eeuw opgetekend door Isodore van Sevilla die bekend is door de encyclopedische werken die hij schreef. Leuke bijkomstigheid is dat hij de beschermheilige is van internet. Hij wordt afgebeeld met een inktpot, een ganzenveer en een boek.

We lezen een fragment uit Liber de arte contrapuncti (meerstemmigheid, waarbij de stemmen onafhankelijk zijn)(1477) van Joannes Tinctoris.  

"Ik heb besloten om het kleine beetje dat ik door oplettende studie over de kunstvan het contrapunt (=meerstemmigheid) heb geleerd, schriftelijk vast te leggen.Dit ten profijte van alle studenten van deze eervolle kunst, die, met deconsonanten waarvan Boethius heeft verklaard dat ze het genot van de muziekuitmaken, is geschapen ter ere van Gods eeuwige majesteit, waarvoor, met behulpvan juist deze samenklanken, aangename en passende lofgezangen wordengemaakt en geofferd, zoals bevolen in het boek der Psalmen. Voor ik hieraanbegin, kan ik echter niet in stilte voorbij gaan aan de mening van verschillendefilosofen, waaronder Plato, Pythagoras, hun opvolgers Cicero, Macrobius, Boethiusen ook onze Isodorus (van Sevilla), dat de beweging der sterren en planeten wordtgeleid door harmonische modulaties, dat wil zeggen, door verschillendesamenklanken. Zo zegt Boethius dat Saturnus de laagste toon voortbrengt, en dat,stap voor stap via de andere planeten, de maan de hoogste toon produceert. Maaranderen zeggen nu precies het omgekeerde: de laagste toon wordt aan de maantoegeschreven, de hoogste aan Saturnus. Ik geloof geen van beide. Ik houdt meaan Aristoteles en zijn commentator (Thomas van Aquino), die, samen met onzemeer recente filosofen, aantonen dat er in de hemelsferen feitelijk noch potentieelgeluid is. En aangezien samenklanken niet zonder geluid kunnen ontstaan, zalniemand mij er van kunnen overtuigen dat uit de beweging van de hemellichamenmuzikale samenklanken ontstaan."