Duizend Jaar Europa 3 - Hoorcollege 10

Vroeg moderne tijd 1500 - 1650 - Muziek 2 In deze sessie gaan we door met instrumentale muziek. Het boek Biografie van Cellini geeft goed beeld van deze periode, ook wordt er muziek in behandeld.. Adriaan Willaert [1490-1562] Componist uit Vlaanderen die naar Italië ging. Schreef wereldlijke muziek en maakte ook veel kerkelijke muziek. Hij werd maestro di cappella van de San Marco in Venetië. Sempre mi ride Zangstemmen. Eerste helft veryivale geschreven, de tweede helft canonische stemmen door elkaar. Sempre mi ride Sempre mi ride sta donna da bene Quando passeggio per mezzo sta via La riderella, la pazzarella non vi ca ride, ha ha ha! ridemo tutti per darli piacere. William Byrd [1542-1623] Uit Engeland. Bekend als componist van instrumentale muziek voor klavecimbel. Munsers Almaine Deze muziek kan je niet zingen. Een essentiële stap vooruit. De emancipatie naar instrumentale muziek ging stap voor stap. Variaties op een bepaald thema, met als basis een ondertoon. Virtualiteit vaak met de rechterhand en soms ook de linkerhand. Rechts snel. links begeleidend. $-stemmig muziek waar alle stemmen belangrijk zijn. Gedacht vanuit koormuziek. De bastoon gaat lager dan de basstem van een zanger, de hoge toon niet hoger dan de sopraan. Jan Pieterszoon Sweelinck [1562-1621] Componist uit Holland. Geen grote speler op wereld nivo,wel in voor Nederland. Lid van de Muiderkring. Toetsenist componeerde orgelstukken met variaties. Variatie 1 vierstemmig, Variatie 2 tweestemmig, Variatie 3 driestemmig, Variatie 4 vierstemmig, lijkt op 1 maar met snellere noten Allein Gott in der Höh sei Ehr Tweestemmig canon. Eerst twee noten, daarna drie noten, daarna 4 noten samen. Nog gedacht vanuit zangkoor en vanuit de orgelregisters. Goed zingbaar. Verschil met William Byrd. Sweelincks vorm in brokken die te onderscheiden zijn. Variatie begint rustig en wordt steeds voller en snellere en rijker aan noten. Byrd heeft minder ontwikkeling in zich. Orgels konden niet hoger dan de mens, lagere noten wel lager dan de mens. De registers breiden zich in een latere periode nog uit, maar nu nog niet. Gregorio Allegri [1582-1653] Verenigd op verrassende wijze de twee klankidealen (Laat Renaissance en Vroeg Barok) met ook nog middeleeuwse dimensie toegevoegd (Gregoriaans gezang). Gregoriaans is een stuk tekst en muziek wat door de kerk voorgeschreven was, Heilige muziek. Misere mei, Deurs Lage ondertoon en rustig lange boventonen. Eerste stukje vijf keer herhaald. Gregoriaans was het scharnierpunt in deze muziek. 1-stemmige mannenstem, De eerste stem een sopraan was belangrijker en de bas ook. De andere stemmen daartussen niet zo belangrijk. De hemelse sopraan was niet alleen de gebruikte noot, maar ook het ritme en de maten er omheen bepaalden het hemelse karakter. A1 Koor, B1 Gregoriaans, ?? Sopraan, ?????. ?????. Geen Renaissance meer, muziek is niet meer homogeen, maar vroeg Barok. Tekst niet in de reader. zelf nog opzoeken. Mozart Het stuk "Misere mei, Deurs" mocht niet gekopieerd worden van de kerk, maar Mozart had de muziek gehoord en schreef uit zijn hoofd het stuk op.Kan je meerstemmige muziek uit je hoof opschrijven? Ja, het is mogelijk omdat één stukje vijf keer herhaald wordt. Voorwoord bij de opera Euridice Tekst voorgelezen bladzijde 13 van de reader: Voorwoord bij de opera Euridice uit 1600 door Giulio Caccini Geen uitleg: Kwinten en Octaven mogen niet te gelijk dezelfde kant uit gaan. Overgang naar de Barok Giovanni Gabrielli [1553-1612] Overgangsfiguur van laat Renaissance naar de vroege Barok. Werkte in de San Marco van Venetië. De architectuur van de kerk is belangrijk voor de muziek. De kathedraal heeft twee zijbeuken, gebruikte twee koeren en twee orgels dit gaf een stereo-effect. Moest indrukwekkend geweest zijn in die deze tijd. O quam suaves Nog homogene klankideaal van de Renaissance. Tweestemmig, mooie tekst uitbeelding. Wel schijnheilig. San Marco heeft een ongelooflijke rijkdom, maar in de tekst staat "en rijken heen te sturen". O quam suavis est, Domine, spiritus tuus, Qui ut dulcedinem tuam In filios demonstrares, Pane suavissimo De caelo praestito, Esurientes reples bonis, Fastidiosos divites (de rijken heen te sturen) Dimittens inanes. In ecclesiis Barok, stuk voor 14 stemmen en een bonte verzameling instrumenten. Met één hoge stem. De tekstregel ecclesiis halverwege versneld. De tekstregel dominationis worden tekst stukjes en versneld. Snelle afwisseling met het koor. Het woord Alleluia stopt en wordt daarna nog twee keer herhaald. Zanger en instrumenten hebben een eigen hoofdpartij en wisselen elkaar af. Barok is ongelijksoortig van vorm en niet homogeen. Zie de teksten tussen de verschillende Alleluia's deze teksten hebben niet hetzelfde aantal regels. In ecclesiis benedicite Domino. Alleluia. In omni loco Dominationis benedic, Anima mea, Dominum. Alleluia. In Deo salutari meo et Gloria mea. Deus, auxilium meum Dominus auxilium meum Et spes mea in Deo est. Alleluia. Deus noster, te invocamus, Te laudamus, te adoramus, Libera nos, salva nos, vivifica nos, Alleluia. Deus, adiutor noster in aeternum. Alleluia. Imperfecte moderne muziek Voorgelezen blz 13 Artusi over imperfectie van de moderne muziek. Artusi was een contrapunt specialist en vond de moderne muziek niet perfect genoeg. Zo'n soortgelijk protest was ook al het geval bij de overgang van de driekwartsmaat naar de vierkwartsmaat. Zie de vorige semesters Het getal drie was een heilig getal. Claudia Monteverdi [1567-1643] Maestro di cappella aan de San Marco kathedraal te Venetië. In Italië het eerste drama in musica gecomponeerd, ofwel de eerste opera. Monteverdi schreef de eerste opera van betekenis in 1607 L'Orfeo. Hor che'l ciel e la terra Gedicht sonnet van dichter Pretarca opgedragen aan Laura. Bij een gedicht sonnet na twee keer vier regels de wending. Bij Shakespeare na drie keer 4 regels. Ongelijksoortig van vorm (Barok), het verschil is goed te horen. Voortdurend solo en dan weer groepjes. Begin van het sonnet homogeen, daarna niet -homogeen. Hor che'l ciel e la terra e'l vento tace E le fere e gli augelli il sonno affrena, Notte il carro stellato in giro mena E nel suo letto il mar senz'onda giace, Veggio, penso, ardo, piango e chi mi sface Sempre m'è inanzi per mia dolce pena. Guerra è il mio stato, d'ira et di duol piena E sol di lei pensando ho qualche pace. Così sol d'una chiara fonte viva Move il dolce e l'amaro ond'io mi pasco. Una man sola mi risana e punge. E perché il mio martir non giunga a riva, Mille volte il dí moro e mille nasco, Tanto dalla salute mia son lunge. Opera L'Orfeo (ouverture) Orpheus gaat zijn geliefde ophalen uit de onderwereld, mag niet omkijken. Orfeo maakte zo'n mooie muziek dat de rotsen gingen huilen, hij hoorde haar niet en keek toch om. Ouverture was gemaakt om de aandacht te trekken, stevig ingezet met alleen instrumenten. Monteverdi maakte steeds ensembles met steeds weer verschillende groepjes van instrumenten. Opera L'Orfeo (scenes) Veel tekst ging om de handeling op toneel, de tekst was vrij in de muziek. Koor wel strak in de muziek. Er kwamen ook passages met dansers voor. Bij de passages met de emotie "wat is het toch erg allemaal" vertraagd de muziek. Scene Messagera Scene Ninfe, Pastore Barbara Strozzi [1619-1664] Beroemde zangeres uit Venetie. tussen 1644 en 1664 publiceerde ze acht boeken met meer dan 100 stukken. Merce di voi Mercé di voi, mia fortunata stella, volo di Pindo in fra i beati cori e coronata d’immortali allori forse detta sarò Saffo novella. Così l’impresa faticosa e bella sia felice del canto e deglá iñ amori, ché, s’unisco le voci, i nostri cori non disunisca mai voglia rubella. O che vaga e dolcissima armonia fanno due alme innamorate e fide, che quel che l’una vuol l’altra desia, che gioisce al gioir, ch’al rider ride, né mai sospiran, che ’l sospir non sia d’una morte che sana e non uccide!