Verslag 5e hoorcollege - Dante's Inferno

Komt tot uitdrukking in Canto 28 als een schim "Bertrand de Born" in het Italiaans de term contra passo gebruikt

Bertrand is een stoker, een scheurmaker. Daarom wordt bij iedere rondgang zijn hoofd van zijn romp "gescheurd".
Zonde en straf worden op elkaar afgestemd = contrapasso

Dante ontleent het begrip contrapasso (leed en tegenleed) aan Thomas Aquinas. Deze gebruikte het woord contrapassum. Aquinas had deze term uit de Ethica van Aristoteles. antipeponthos = contrapassum
anti hier niet in de betekenis van tegen, maar op jouw beurt.
Wat jou overkomt is een vergelding van het aangedane leed. Het leed dat jij hebt veroorzaakt. Thomas Aquinas verwijst naar Mattheus 7.1 Oordeel niet, opdat er niet over jullie geoordeeld wordt. Ook verwijst Aquinas naar het Oude Testament naar Exodus 21.23 een leven voor een leven een oog voor een oog ...
Ook Exodus 21.37 Wanneer iemand een rund steelt of een schaap of een geit en hij slacht of verkoopt het dan moet het vergoeden: een rund met 5 runderen, en een schaap of geit met 4 schapen of 4 geiten.
Geen één op één vergoeding. Dat zou op een transactie gaan lijken. Stelen van een dier is diefstal. Met diefstal wordt de rechtsorde geschaad, daarom extra vergoeden.
Lex talionis lijkt een harde wet: evenredige vergelding, maar werkte in historische opzicht juist pacificerend. De bedoeling was om de wraaklust te voorkomen. Wraaklust kan mateloos zijn, zeker bij verwanten van slachtoffers.
In de loop der tijden heeft de toepassing van wet van de evenredige vergelding ook een matiging aangebracht in de strafmaat. Soms is het niet mogelijk om met gelijke middelen te straffen, dan moet er een equivalent worden gezocht. De wet is minder streng geworden.
Doodstraf voor moordenaars is afgeschat. In het uiterste geval wordt levenslang opgelegd. Dit kan worden gezien als een teken van voortschrijdende beschaving.
Contrapasso uitgevoerd als eeuwig hetzelfde ondergaan als je zonde: denk aan Francesco en Paolo.
of uitgevoerd als het omgekeerde van de zonde: de waarzeggers in de 8e cirkel. Hun hoofd staat achterstevoren. Ze kunnen niet meer vooruitkijken, wat ze bij leven deden, maar alleen nog achterom.
In Canto 28 vers 132 beklaagt Bertrand de Born zich, als hij opmerkt of anderen erger leed ondergaan. Dit is geen relevant opmerking. Hij heeft een bepaalde zonde begaan: stoken, en daarvoor wordt hij bestraft. Anderen ondergaan hun eigen straf.
Bertrand (Dante) appeleert aan het medelijden van de lezer: is de straf niet onevenredig.
Bertrand de Born is boos over de straf die hij heeft gekregen. Hij toont geen berouw. Hij vindt dat de straf niet pas bij zijn zonde. Een eenmalige daad wordt gestraft met een eeuwigdurende oneindige straf. Dat vindt hij onevenredig zwaar.

Inconsequenties

Er zijn nogal wat inconsequenties aan te wijzen in Inferno ten aanzien van schuld en boete

• Averroës en Saladin in het Limbo.
  Mohamed en Ali gestraft als scheurmakers, terwijl alle vier de personage behoren tot de islam
• Odysseus wordt als verrader gestraft om zijn list met het paard van Troje. Niet omdat hij de zuilen van Hercules passeerde en schipbreuk leed voor de Louteringsberg, of wegens de moord op de vrijers van Penelope
• Dido, Cleopatra en Seneca maakten ook een eind aan hun leven en verblijven in de Voor-Hel.
  Andere zelfmoordenaars verblijven in de 7e cirkel 2e ring als boom en zullen nooit meer met hun lichaam worden verenigd.
  Mogelijk ziet Dante de zelfmoord van klassieke personage als minder erg. Bij de Grieken werd zelfdoding getolereerd en gezien als een daad van eer.
  Voor Christenen is zelfmoord verboden. Zij worden dus dieper in de Hel gestraft.
• Consequent heidenen straffen met een verblijf in het Limbo, omdat ze niet zijn gedoopt.
  Epicurus is geen Christen, maar wordt als ketter, wegens ontkenning van de onsterfelijkheid van de ziel als Christen gestraft in de 6e cirkel.

Wijze van straffen

Is de vergelding van de zonde onrechtvaardig?

• Waarvoor wordt gestraft? De straf wordt opgelegd voor de begane onrechtmatige daad.
• Hoe wordt gestraft? De opgelegde straf laten lijken op de daad of het omgekeerde (contrapasso)
• Waartoe wordt gestraft? Anders gesteld: Waartoe dient de straf? Wat is het doel dat met de straf bereikt moet worden.

Vraag 1. Waarvoor wordt gestraft?

Voor de onrechtmatige daad die tijdens het leven is begaan.
Maar het begaan van een doodzonde wordt niet bestraft in de Hel, als de dader berouw heeft en heeft gebiecht voor hij sterft. Wie tot inzicht komt wordt toegelaten tot het Purgatorio en moet daar boeten.

Straffen Louteringsberg en de Hel staan niet in verhouding.

Bestraffing in het Vagevuur/Louteringsberg omdat de verkeerde neigingen nog niet in orde zijn. Volgens de ethiek van Aristoteles en Aquinas ben je prijzenswaardig, als erin slaagt om je verkeerde neigingen te onderdrukken. Zelfbeheersing tonen.
In de Hel hebben de zielen ook toegegeven aan hun verkeerde neigingen, geen berouw getoond
Kijken naar Purgatorio. Ook daar worden verkeerde neigingen vergolden.

• De straf in het voorportaal van Purgatorio: de schimmen die te lang gewacht hebben met het betonen van berouw. Gewacht tot het allerlaatste moment. Zij waren traag bij hun bekering,
  straf (contrapasso): Ze lopen traag en moeten lang wachten voor ze tot de berg worden toegelaten.
  
• De straf voor hoogmoed: Ze die neerkeken op anderen en hun medemens arogant benaderden.
  straf : ze lopen met een steen op hun rug, zodat ze doorlopend naar beneden moeten kijken.
  
• De straf voor Akèdia: Verwijdbare verveling. Onverschilligheid
  straf : de zielen lopen als gekken haastig in het rond.
• De straf voor de jaloersen (afgunstigen): Zij waren afgunstig en konden het niet aanzien dat anderen het beter hadden.
  straf : zij worden met blindheid geslagen. Ze steunen op elkaar; iets wat zij op aarde niet deden, daar steunden zij niet op anderen.
• De straf voor de vraatzuchtigen: zij staan te watertanden bij een boom vol vruchten, die ze niet kunnen plukken.
• De straf voor wellust/passie: zij worden gelouterd door het vuur voor het vuur van hun hartstocht.

• Canto 7 regel 19-21

  Ach Gods gerechtigheid! Wie kan dat bergen,
  't gezwoeg, de straffen die ik dáár zag?
  Waarom, waarom moet onze schuld zo'n pijn doen?

  Dante snapt de straffen eigenlijk niet. Hieruit volgt dat hij soms medelijden heeft met de gestrafte zielen.

• Canto 14 regel 4-9

  Vandaar bereikten wij de scheidslijn van
  de tweede en de derde ring, alwaar men
  kan zien hoe gruwelijk soms wordt recht gedaan
  
  Om 't ongehoorde weer te geven zeg ik: we kwamen in een open vlakte aan
  die elk gewas verbiedt zich daar te nestelen

  Dante gebruikt het woord orribil = gruwelijk omdat hij zich niet de rechtvaardigheid
  kan voorstellen van wat hij ziet.

• Canto 14 regel 16

  O wrake Gods, hoe moet gij wel vrees
  vervullen ieder die het aan mijn ogen
  geopenbaarde nu of later leest

  Dante wordt bang van wat hij ziet en waarschuwt zijn lezers, ook toekomstige.

• Canto 24 regel 119

  Hoe onverbiddelijk is Gods almacht als ze
  met zulke slagen bliksemsnel vergeldt

  Dante vindt het onduidelijk waarvoor de straffen dienen. Het gevolg is dat hij vaak medelijden toont.

Dante's medelijden

• Limbo

  Dante beving een groot verdriet om de grote geesten die hij zag en die het recht ontzegt was op de eeuwige gelukzaligheid.

• 2e kring Wellust

  Dante is ontzet over het verhaal van Francesca. Aan het eind van het canto valt hij van medelijden en ontzetting in onmacht.

• Canto 9

  Ontmoeting met Ciacco. Dante zegt: .. Jouw ellende bedrukt ...

• Canto 13

  De zelfmoordenaars zijn knoestige struiken. Dante's hart breekt van medelijden, als hij hoort dat deze zielen nooit met hun lichaam zullen worden verenigd, maar het lichaam als een weggeworpen vod aan hun takken mogen ophangen.

• 7e cirkel 3e kring

  De vuurregen en de ontmoeting met Brunetto Latini Dante's oude leermeester. Hij benadert hem met medelijden.

• Canto 20

  De waarzeggers dragen het hoofd omgedraaid. Dante heeft moeite om de ogen droog te houden.

• Canto 28

  De vreemde wond van Bertrand de Born. Dante bleef maar huilen.