Verslag 3e hoorcollege - Dante's Inferno

Inleiding

Bibliografie

Dante

La Vita Nuova - gedichten voor Beatrice met commentaar over eigen leven

Vergilius

Elogues of Bucolica
"Eclogue 4" roept een beeld op van een nieuwe gouden eeuw ingeleid door de geboorte van een jongen die de verwekt wordt door Jupiter.Deze goddelijke associatie wordt door Octavianus, Julius Ceasar's ambitieuze erfgenaam als propaganda gebruikt. Vergilius wil hiermee mogelijk zichzelf op dezelfde hoogte plaatsen als Homerus en vooruitlopen op zijn eigen Romeinse epos Aneas. De biografische identificatie van het kind, maar bleek een goede schakel te vormen tussen het traditionele Romeinse gezag en het Christendom. De relatie wordt eerst gelegd in de Oratie van Constantijn die is toegevoegd aan het leven van Constantijn door Eusebius van Caesarea (een lezing waarnaar Dante vluchtig verwijst in zijn Purgatorio). Sommige geleerden hebben ook de gelijkenissen opgemerkt tussen de "Elogue 4" en de profetische thema's en de woorden van Jesaja 11:06: ". Een kleine jongen zal leiden"
Vergilius wordt door de Middeleeuwse christenen gezien als een proto-christen.

Dante's visie op liefde en lust

Purgatorio 18: 19-13

De geest, geschapen met een drang tot liefde,
beweegt zich naar al 't geen koort zodra
wat hem geraakt heeft, ook tot daden opwekt.

't Vermogen waar te nemen krijgt van iets
bestaands een kenbeeld, slaat dat ín je open
en wendt de aandacht van de geest daarheen.

Als die, aldus gewend, zich daartoe neigt ook,
dan is dat liefde, wezensdrang in 'n mens,
z'n aard, nu door genot opnieuw gebonden.

Vervolgens, net als vuur omhoog bewegt
omdat zijn wezensaard het noopt tot stijgen
naar waar eht meterieel het langst bestaat,

zo geeft de geest zich over aan een begeerte
een streven dat, mentaal van aard, niet rust
voordat 't verlangde hem vervult van vreugde.

Analyse

De aandacht richten op iets: is bewust kijken. Kan leiden tot het ontstaan van verliefdheid. Anders gezegd: Iets valt op en het is aantrekkelijk. Er ontstaat een motivatie om het dichterbij te bekijken. Liefde is een beweging/streven naar iets aantrekkelijks. In het purgatorio zitten hoogmoedigen, jaloersen en afgunstigen. Hun liefde is verkeerd gericht.

Voorbeeld: afgunst is een streven naar iets wat een ander bezit. Men is afgunstig, jaloers op de ander.

Ook liefde kan verkeerd gericht zijn.>Het vertoog over liefde en wilsvrijheid wordt verwoord door Vergilius.

Hij geeft aan het streven van de mens een theoretische basis die simpel samen te vatten is: Wat je leuk vindt, bepaalt je streven. Het wilsvermogen is een natuurlijk streven. Het is neutraal en treft geen blaam.

De mens kan afstand nemen van zijn wilsvermogen door verstandelijk redeneren, m.a.w. de mens heeft vrijheid van beslissingen te nemen.

De wilsvrijheid is aangeboren. De mens kiest het ene wel het andere niet: dit is de moraalleer.

Verschil tussen mens en dier

Het dier doet wat van nature goed is. Het houdt zich aan de gegeven grenzen. De mens kan de grenzen voorbijgaan en toegeven aan de verleidingen. Wilsvrijheid: je kan de fout ingaan, maar je kan ook voor het goede kiezen. Het goede wordt beloond. Deze keuze wordt vertaald met lof (de keuze voor het goede - eindbestemming: Paradiso) of blaam (de verkeerde keuze - eindbestemming Inferno) Vraag: Is er in Paradiso nog sprake van strevingen: nee: er is geen jaloezie; er is acceptatie; er is eenheid. men is niet jaloers op degenen die hoger zitten.

De blaam voor de begeerte uitgewerkt in Inferno canto 5

Men laat zich meeslepen door de hartstocht.

Francesca en Paolo zich voor eeuwig bij elkaar. Ze zijn tegen elkaar aangekit.

De stormwind (contrapasso) de straf voor het verkeerd gebruik van de wilsvrijheid.

Hoofse liefde

Dante's theorie over liefde

Hoofse liefde komt van de hoveling die gecharmeerd is door een hooggeplaatste dame (meestal de koningin, of de vrouw van de leenheer). Hij stelt haar op een hoog plan, waardoor zij voor hem ongenaakbaar wordt.
De liefde uit zich in de minnepoëzie: de dame eist gevaarlijke taken van de hoveling. Hij moet bewijzen - ook voor zichzelf - dat hij haar waard is. De betoonde liefde heeft geen seksuele ondertoon.

Andere uitleg:

Hoofse liefde heeft nooit bestaan. Het zijn fantasieën van dichters. Zij creëerden een afwezige dame, waaraan zij hun verheven liefdesgedichten wijden. De poëzie is geen weergave van de werkelijkheid. Het is mogelijk dat de hoofse liefde in de Middeleeuwen ontstond naar aanleiding van de opkomst van de Mariaverering. Maria is een onbereikbare vrouw.

Opvatting van Theodolina Barolini

Tijdgenoten schreven allen in navolging van de traditie minnepoëzie. De Italiaanse poëzie beschrijft de liefde als hopeloos en niet te realiseren. Probleem is dat de liefde voor een onbereikbare dame een concurrentie is met het christelijke geloof. Er ontstaat een conflict voor de liefde die men voor God die nog veel hoger staat, moet voelen. Maria mogelijk als concurrent van God. De dame in kwestie heeft een blik van steen. Zij is als een rots (petrose). Steen kan verwoesten. God moet die harde blik verzachten. Guido Cavalcanti: de stenen blik maakt het onmogelijk om te leven.

Dante

Beatrice is geen concurrent van God. Haar gestalte is een Mariafiguur, een verheven wezen om Dante tot God te brengen.

Inferno canto 5 100-106

regel 100-101 Liefde is een reactie op het streven van Paolo.

Theodolina Barolini

Tussen Francesca en Paolo geen ware liefde. Hun relatie is niet deugdzaam

Purgatorio 22: 10-12

... 'Als deugd
de liefde aansteekt en dat vuur goed zichtbaar
en uitslaand brandt, steekt dat een ander aan.

Bij Francesca en Paolo is de rede ondergeschikt aan de begeerte. Zij behoren tot de wellustigen.

Figuren in canto 5

Semiramis

liefde is prima Zij verhief haar wellust tot wet

Dido

belofte aan haar gestorven man gebroken als ze verliefd wordt op Aneas

Cleopatra

getrouwd met haar broers. Was in Egypte gebruikelijk. Geen sprake van ontrouw

Helena

ontrouw aan Menelaos

Achilles

verliefd op Polyxena. Dit was een alternatief verhaal in de Middeleeuwen over Achilles' dood.

Paris

Helena geschaakt

Tristan

begeerde Isolde. Tristan is de koning ontrouw. Hij had de opdracht om Isolde als bruid van de koning op te halen.

Francesca & Paolo

iedereen kende dit verhaal in de Middeleeuwen. Paolo was de broer van haar echtgenoot.

In Canto 5 De 2e cirkel van de Hel (Inferno) is sprake van wellust, dat ziet Dante minder erg dan ontrouw. De ontrouw die in de 2e cirkel wordt bestraft, ziet Dante niet als een probleem. Echte ontrouw wordt bestraft in de 9e cirkel (Cocytus). Men kan geen weerstand kunnen bieden aan begeerte. incontinentia is eigenlijk onbeheersd gedrag.

Filosofie

Deugdzaamheid

goede doen en het goede willen

Onbeheersbaarheid

nbeheerst streefvermogen. weet zich zelf niet op het goede te richten; toegeven aan het streven, wordt gestraft in deze sfeer. geen harmonie

Beheerst

geweld toepassen op zichzelf om aan streven te ondrukken. Kastijding.geen harmonie

Slechtheid

slechte mensen willen het slechte en doen gericht slecht. plezier in het slechte gedrag.

In de bovenste drie cirkels van de Hel verblijven de onbeheerste mensen: wellustigen, vraatzuchtigen, hebzuchtigen, verspillers, aggressievelingen. Dante heeft iets tegen onbeheerstheid. Dante's opinie komt overeen met de mening van Thomas van Aquino: lust is bedoeld tot in standhouding van de soort; lust om lust is fout, ontaard in hartstochtelijk liefde. Dit houdt af van de liefde tot God.

Paradiso 15 : 100-102

Men zag er geen colliers, geen diademen,
geen opsmuk, geen ceintuur, waarop men meer
het oog moet richten dan op wie ze dragen.

Vergelijking tussen Inferno en Purgatorio

Dante's Hel is in lagen verdeeld. De verdeling is niet moralistisch bedoeld.Ook de Grieken (Aristoteles) kenden rangen in de onderwereld Hades te weten Tartaros, waar gestraften verbleven die zich tegen de goden hadden gekeerd. Bekijken we de totale Divina Comedia dan zijn er nog meer gelijkenissen. In de Griekse oudheid gingen helden naar de de Elysese velden. Er was nog een derde verblijf in de onderwereld de velden van Asphodel. Hier verbleven de zielen die een normaal leven op aarde hadden geleid.
Vergelijken we de indeling van de Hel met de opwaartse omgangen op de Louteringsberg, dan zien we overeenkomsten voor de straf die ook daar moet worden ondergaan. Het verschil is dat op de Louteringsberg de zielen berouw hebben getoond voor hun dood.

Canto 4 - Het Limbo met de ongedoopten

1e cirkel

Limbo (=rand). Het Limbo is de rand van de Hel. Hier verblijven de ongedoopten.
Dante ontmoet er de grote antieke dichters. Dante vindt zichzelf ook als een groot dichter (hoogmoed)
De Comedia is tijdens zijn reis door de Hel nog niet geschreven.
In het Limbo verblijven ook de antieke filosofen: Averroës, Plato, Socrates, Aristoteles.

regel 39-42

van deze mensen maak ik zelf ook deel uit

Vergelius ziet bleek, mogelijk van angst omdat hij in het Limbo verblijft. Hij treurt om zijn lot. Hij maskeert zijn angst met een smoes.

regel 48-49

verwijzing naar de kinderdoop.

regel 88

Homerus draagt een zwaard. Hij is de vorst der dichters. Een vorst draagt een zwaard.

Canto 5 - Minos, Paolo en Francesca

2e cirkel

Ontmoeting met Minos in de 2e cirkel. Minos is de rechter van de onderwereld.

regel 11-12

Vonnis kan op twee manieren worden uitgelegd:

• hij draait zijn staart een aantal keren om zijn lijf
• hij zwaait een aantal cirkels met zijn staart

regel 94-142

Francesca spreekt in taal van de minnepoëzie

regel 38

Beeldspraak met zwermen vogels. Zwermen spreeuwen. Formatievliegen van kraanvogels.