Verslag 3e hoorcollege - Herodotus

Herodotus beschrijft uitvoerig de gebruiken. Hij merkt op dat de Perzische gebruiken anders zijn dan bij ons(=de Grieken). Maar hij beschrijft ook de overeenkomsten.

• eerlijkheid - Grieken liegen graag; Kretenzers liegen altijd. Het liegen zit zelfs in de opvoeding
• geen schulden maken - kan niet er zijn geen markten
• eerbied voor de ouderdom - ook de Spartanen eerden de ouderen. In Athene werden alle ouderen met ontzag en eerbied behandeld. 
• eerbied voor dappere tegenstanders - een uitzondering is koning Leonidas die als enige het lijk van zijn tegenstander schendt.
• slaven humaan behandeld - niet veroordelen op slechts één beschuldiging
• vieren verjaardagen - bij de Grieken werden verjaardagen niet gevierd. Bij de Perzen werd een paard of een rund gebraden en de koning deelde cadeaus uit aan het leger.
• wildplassen was bij de Perzen strafbaar
• maaltijden zijn overvloedig met veel gerechten
• als er een besluit is genomen, gaan ze zich eerst bedrinken. De volgende ochtend wordt er nogmaals een beslissing nemen
• de Perzen groeten elkaar met een kus, als het om gelijken gaat. De Grieken gaven een kus op het voorhoofd. Voor de heerser moest men een voetkus/ voetval maken. Dit is voor de Grieken een vernedering. Keizerin Theodora, de vrouw van Keizer Justinianus eiste een voetkus van ondergeschikten. Prokinèsis is voor de Grieken ondenkbaar
• polygamie en incesthuwelijken - de koning is getrouwd met zijn zus, net als bij de Egyptenaren
• de Perzen kenden hele wrede straffen - levend begraven 
• absolute gehoorzaamheid aan de heerser - een voorstel mocht op een gouden schijf aan het hof aan de heerser worden voorgelegd. Wel kreeg de verzoeker een aframmeling, ook als het voorstel werd geaccepteerd. Werd het voorstel afgewezen, dan werd een hand afgehakt. 
• overdaad aan eten - de luxe werd door Pausanias aan de Griekse officieren getoond. 

Godsdienst

De Perzische godsdienst was monotheïstisch. Er was één god: Ahoera Mazda. De oorsprong van die godsdienst lag bij een schimmige figuur Zoroaster. De godsdienst wordt ook wel het Zoroastrisme genoemd. Zoroaster wordt nergens afgebeeld als mens. De priesters zijn magiërs. Herodotus ziet hen niet als erg betrouwbaar. 

Herodotus beschrijft het leven van vier grote Perzisch koning in chronologische volgorde. Het zijn magistrale biografieën. Iedere koning eindigt zijn leven op een ellendige manier, door ingrijpen van het noodlot. Herodotus schrijft dat toe aan ingrijpen van de goden.

Cyrus (559 - nov. 530 v.Chr)

Cyrus is de stichter van het Perzische Rijk. Herodotus beschrijft de opkomst van Cyrus in Boek I. Het is een kritisch verslag. Herodotus vertelt over de jeugd van Cyrus. Niet alles is conform de waarheid. Het is een geweldadig verhaal. 

De grootvader van Cyrus - Astyages, heerser van de Meden - had in een droom gezien dat zijn dochter een zoon zou krijgen die hem van de troon zou stoten. Hij huwelijkte haar uit aan een vazal van het Perzisch hof. Het paar kreeg inderdaad een zoon en Astyages droeg zijn generaal Harpagus op om het kind te doden. Harpagus gaf het kind aan een herderspaar, dat een dood kind had gekregen. Hij nam het dode kind mee naar het hof van Astyages. Cyrus groeide op bij het herderspaar, maar werd op latere leeftijd door zijn grootvader naar het hof gehaald. Harpagus werd gestraft; zijn zoon werd gedood en tijdens een banket aan hem opgediend. Harpagus zwoer wraak en verbond zich met Cyrus toen die in opstand kwam tegen Astyages.

Herodotus maakt er een geweldadig verhaal van. Hij voert de spanning stap voor stap op. De geschiedenis heeft aangetoond dat het waarschijnlijk anders is gegaan. 

Herodotus beschrijft de veroveringen van Cyrus en zijn voorspoedige bewind. Hij waarschuwt dat dit niet kan voortduren. De goden grijpen in. 

In het noorden woonden de Massageten. Zij worden geregeerd door een koningin. Cyrus vraagt haar ten huwelijk, maar als ze weigert trekt hij ten strijde. In die strijd komt de zoon van de koningin om. Zij lokt Cyrus in de val en hij sneuvelt. Daarop stopt de koningin zijn hoofd in een zak vol mensenbloed om hem te straffen voor zijn bloeddorst. 

De Grieken waren onder de indruk van dit verhaal. Xenophon heeft een Cyropedie geschreven over de jeugd van Cyrus aan het hof van zijn grootvader. Hij heeft Cyrus afgeschilderd als een Brave Hendrik en een eigenwijsje. 

N.B. Cyrus is de koning die na de verovering van Babylon de Joden laat terugkeren naar Jeruzalem. In de Bijbel wordt hij Kores genoemd. Het verhaal wordt verteld in Ezra. 

Kambyses is de veroveraar van Egypte. De aanleiding tot de verovering was zeer persoonlijk: de moeder van Kambyses zou door een Egyptische beledigd zijn. Herodotus beschrijft dat in het begin van boek III. 

Kambyses wil nog meer veroveren en rust drie expedities uit die alleen mislukken. Als straf voor het verbranden van de laatste farao (III,14-15) straffen de goden Kambyses met waanzin. 

Boek III is heen knap opgebouwd. Kambyses laat het lijk van de laatste farao opgraven en verbranden, want voor de Perzen was vuur heilig, maar Kambyses waanzin uit zich op alle terreinen. Zo laat hij familieleden en leden van de hofhouding vermoorden en vermoordt hij het heilige stierkalf Apis. Zijn zus verwijt Kambyses dat hij zijn broer Smerdis heeft laten vermoorden en zijn zwangere vrouw (een zuster) heeft mishandeld. 

Herodotus heeft geen goed woord voor Kambyses over (III,38). Twee Magiërs, van wie er een zegt dat hij de broer van Kambyses Smerdis is, ontketenen een opstand. 'Smerdis'-magiër pleegt een staatsgreep, waarbij Kambyses de troon verliest. In een reactie schiet Kambyses de zoon van de minister dood, omdat hij de minister opdracht had gegeven om Smerdis te vermoorden. Hij gaat hals over kop terug naar Perzië maar raakt ernstig gewond. Er komt koudvuur bij de wond en Kambyses sterft, nadat hij toch nog schuld heeft bekend. Kambyses laat geen erfgenaam na. Herodotus geeft een mooie opbouw van alle gebeurtenissen. Volgens Herodotus had Kambyses alle contact met de werkelijkheid verloren. 

Er zit een magiër op de troon die beweert Smerdis te zijn, de broer van Kambyses. Een groep edelen spant tegen de magiër samen. De dochter van een van deze edelen is met deze 'Smerdis' getrouwd. Haar vader geeft haar de opdracht om 's nachts zijn oren te betasten. Het blijkt dat 'Smerdis' geen oren meer heeft. Deze zijn er door Cyrus afgeslagen. 'Smerdis' is niet de echte zoon van Cyrus en geen lid van het vorstenhuis. 

De zes edelen smeden een complot. Ze vermoorden 'Smedis' en alle andere magiërs (Magofonia of Magiërslachting) Of deze laatste slachting ook werkelijk heeft plaatsgevonden is onzeker. 

Onder de samenzweerders bevindt zich ook Dareios (Darius). Hij wordt de belangrijkste figuur tijdens en na de revolutie. 

Darius is geen zoon van Kambyses, maar een van de samenzweerders na de staatsgreep van de Magiërs. 

Na de revolutie waarbij 'Smedis' wordt vermoord en de Magiërs afgeslacht, ontstaat er een debat over de inrichting van een nieuwe staatsvorm. Volgens Herodotus heeft dit debat werkelijk plaatsgevonden (III,80). Het gaat erom of Perzië een monarchie, een democratie, of een oligarchie moet worden. 

Darius is een voorstander van een monarchie. Hij overtuigt de anderen en er wordt afgesproken dat degene wiens paard de volgende morgen als eerst zal hinnikend, als koning wordt erkend. Door een list van knecht is het Darius' paard die als eerste hinnikt. Darius wordt koning van Perzië. Waarschijnlijk is deze gang van zaken niet, maar Herodotus probeert de lezer te overtuigen. 

Discussies over gewenste staatsvormen waren al langer onderwerp van debat. In Griekenland had Aristoteles zo'n honderd staatsvormen verzameld, maar ook deze Griekse wijsgeer had zijn voorkeur uitgesproken voor de monarchie. Ook de Perzen kiezen voor de monarchie met Darius als koning, maar mogelijk is er helemaal geen discussie geweest over de staatsvorm. 

Darius is de beste van de vier Perzische koningen. Hij heeft het rijk gereorganiseerd. Hij liet door het rijk 2600 km postweg aanleggen, zodat berichten binnen 24 uur konden worden doorgegeven. Naast de postdienst zette hij ook een signalering op met vuursignalen, zoals bij de Grieken werd gebruikt. 

Onder Darius werd een nieuw belastingstelsel ingevoerd. Herodotus prijst dit uitbundig en zijn beschrijving van het nieuwe stelsel is dan ook zeer uitvoerig (III,89-97) In dit gedeelte beschrijft Herodotus mogelijk een belasting op rijst. 

Maar ook met Darius moet het slecht aflopen. Hij wil zijn rijk gaan uitbreiden door

• een expeditie tegen de Scythen,
• een expeditie naar Noord-Afrika 
• de Ionische opstand. De Ionische steden in Anatolië zuchtten over het Perzische belastingstelsel. Ze krijgen hulp van Sparta en Athene, wat leidt tot de Ionische opstand. 

Tijdens de Ionische opstand verovert Darius de stad Milete. Als Herodotus beschrijving van deze verovering later wordt opgevoerd huilt het publiek van ontroering. Darius neemt zich voor op tegen Griekenland op te trekken. In 490 BCE wordt hij bij Marathon verslagen. 

De regeringsperiode en de persoon van Xerxes krijgt bij Herodotus de meeste aandacht. Toch was Xerxes wat betreft strategische successen de minste van de vier koningen. 

In boek VII geeft Herodotus het krijgsberaad tussen Mardonios en Artabanos weer. Dit is een bijzonder goed gecomponeerde discussie. 

Herodotus beschrijving zijn nooit in spreektaal, maar in deze weergave van een krijgsberaad maakt hij gebruik van verschillende tekstuele uitwerkingen. Ook Xerxes zelf komt aan het woord. Herodotus geeft de geschiedenis weer als een strijd van wraak en weerwraak. Ook betrekt hij de goden in zijn betoog. 

Xerxes heeft een droom (dit wordt in het origineel beschreven in plat Grieks). De goden dragen Xerxes op om te doen wat hij van plan was, maar zijn oom (Artabanos) verschijnt ook niet de droom en raadt het hem af. Ook Artabanos krijgt een droom en die droom zorgt ervoor dat de loop van de dingen wordt verstoord. De expeditie gaat door. Herodotus beschrijft de grootte van Xerxes' leger, maar overdrijft de aantallen. 

Xerxes wordt door Herodotus zeer menselijk geportretteerd. Hij schept een psychologisch beeld van de Perzische koning met heel menselijke trekjes, als verdriet, maar ook woede. Zo laat Xerxes een brug bouwen over de Bosporus. Als de werkzaamheden tegen zitten, laat hij de Bosporus martelen: een koning laat zich niet door de elementen tegenhouden. 

Tijdens de expeditie denkt Xerxes ook na over het korte mensenleven. De expeditie leidt vanaf de hoofdstad in Perzië langs allerlei kleine plaatsjes die worden beschreven. Het leger van de Griekse koning Leonidas wordt bij Thermopylaei wordt door Efialtes verraden. Hij toont Xerxes een geheim bergpad, zodat Xerxes de Grieken in de rug kan aanvallen. Toch is de veldslag geen overwinning voor Xerxes en leidt zijn leger aanzienlijke verliezen. Xerxes probeert het aantal slachtoffers te verdoezelen. Xerxes gaat terug naar Sardes in Azië. 

In boek (IX 108-110) vertelt Herodotus over de liefdesperikelen van Xerxes Hij wordt verliefd op de vrouw van zijn broer Masistes, maar zij gaat niet op zijn avances in. Daarop besluit Xerxes om zijn zoon Darius met de dochter van Masistes te laten trouwen. Nadat het huwelijk is voltrokken vindt Xerxes zijn nieuwe schoondochter nog aantrekkelijker en Artaynte en hij worden geliefden. Als Xerxes Artaynte bezoekt met de mantel die zijn wettige vrouw Amestris voor hem had gemaakt, wil Artaynte die mantel hebben. Xerxes kan niets anders doen dan haar eis inwilligen, waarop hun affaire publiek wordt. Amestris wil zich wreken, niet op Artaynte maar op haar moeder, de vrouw van Masistes. Amestris laat haar martelen: haar borsten, haar neus en haar lippen worden geamputeerd en haar tong wordt uitgetrokken. Xerxes biedt zijn broer aan om een van zijn dochters te trouwen, maar Masistes weigert zijn vrouw te verstoten. Als hij zijn verminkte vrouw ziet vlucht hij naar Bactria om een revolutie te ontketenen, maar hij wordt door het leger van koning gevangen genomen en ter dood gebracht.

Skythen

Herodotus geeft een persoonlijke beschrijving met belangrijke informatie over deze gesloten bevolkingsgroep. De Skythen zelf hebben geen woord over hun geschiedenis op papier gezet. Het enige dat we weten is, dat ze zeer goede goudsmeden waren. Wat we over de Skythen weten, weten van Horodotus die vermoedelijk tijdens een reis de Dnjepr is op gevaren. 

Homeros is de eerste die ooit het volk van de Skythen heeft beschreven. Ze dronken paardemelk en maakten slaven blind, zodat deze de paardemelk konden karnen tot boter. 

De Skythen zijn een jong volk. Ze worden rond ongeveer 1000 BCE voor het eerst genoemd. Rond 700 BCE trekken ze naar Perzië. Darius besluit om de Skythen te onderwerpen. 

De Skythen gebruikten zwepen om hun slaven onder de duim te houden. Toch moesten ze na de terugkomst van een lang zwerftocht door de Russische savannen constateren, dat hun vrouwen allemaal kinderen hadden gekregen van een nieuwe generatie slaven. Herodotus doet hiervan uitvoerig verslag. Ook beschrijft hij de acht verschillende rivieren met de vissen die daarin leven. Boven het gebied van de Skythen leefden volgens Herodotus allerlei vreemde fantasievolkeren. 

De Skythen kenmerkten zich door hun barbaarse gewoonten. De aanbaden één god, die veel weg had van Ares, de oorlogsgod van de Grieken. Ze moeten verder niets hebben van vreemde volkeren. Een van hun koningen ontsnapt naar Griekenland en is daar getuige van een offerfeest voor godinnen. 

Deze koning Skyles vond dat de Skythen die geen tradities op dat vlak kenden, de Griekse manier van leven moesten overnemen. Hij stichtte een imitatie van de Dionysus dienst in. Toen de bliksem insloeg in Skyles woning zagen de Skythen dit als een antwoord van hun oorlogsgod. Skyles bleef echter de Bacchus dienst toegewijd, maar toen zijn mannen hem in extase zagen ontstond er een opstand. Skyles vluchtte naar Thracië, waar hij door zijn achtervolgers werd onthoofd.